Czy warto uczyć się języka katalońskiego?

Kiedy chcemy zacząć naukę nowego języka obcego, często bierzemy pod uwagę to, jak bardzo przyda nam się jego znajomość w życiu codziennym. To praktyczne podejście jest jak najbardziej w porządku, ponieważ zależy nam na łatwiejszej komunikacji w pracy czy na wakacjach. Oprócz najchętniej wybieranego angielskiego, wiele osób uczy się choćby hiszpańskiego, który przydaje się nie tylko w Europie. Jednak w samej Hiszpanii usłyszymy jeszcze kilka języków, w tym język kataloński, o którym nieco więcej opowiedziała nam Magda Wegner z poznańskiej szkoły językowej Instituto Iberia 🙂 Zapraszamy do lektury!

Nie tylko hiszpański!

Obecnie jednym z najpopularniejszych języków staje się hiszpański, niemniej jednak często zapominamy o tym, że nie jest on jedynym językiem, którym posługują się mieszkańcy Hiszpanii. Zgodnie z zapisem w Konstytucji faktycznie posiada on oficjalny status, ale okazuje się, że w niektórych wspólnotach autonomicznych mogą mu również towarzyszyć inne mniej znane, choć niezwykle ciekawe języki. Znajdziemy wśród nich właśnie język kataloński, którego uczę się od kilku lat (a od niedawna również nauczam innych). Czy jest on podobny do hiszpańskiego i czy należy go znać, kiedy chcemy wyruszyć w podróż do Katalonii?

Język kataloński tylko w Katalonii?

Język kataloński należy do rodziny języków romańskich i oznacza to, że wykazuje podobieństwo w gramatyce czy w leksyce do innych przedstawicieli tej grupy, jednakże jest mu zdecydowanie najbliżej do języka oksytańskiego.  

Mówiąc o jego zasięgu geograficznym, należy wspomnieć o Krainach katalońskich. Termin ten określa całość obszaru, którego mieszkańcy posługują się właśnie tym językiem. Jest to terytorium wymykające się oficjalnym granicom europejskich państw, a oprócz wspólnej mowy jego cechą charakterystyczną są również podobne dzieje historyczne oraz zwyczaje. W skład Krain katalońskich wchodzą Katalonia, Walencja, Baleary, część Aragonii (Pas Zachodni, kat. Franja de Ponent), niewielka część Murcji (el Carxe), Katalonia Północna we Francji, miasto Alghero na Sardynii oraz Andora. W większości z tych miejsc język kataloński ma status języka współurzędowego, czyli współistnieje na mniej więcej takich samych zasadach z innym językiem i jedynie w Andorze jest językiem oficjalnym.

W zależności od miejsca występowania, język ten może mieć swoje lokalne odmiany, które charakteryzują się trochę inną wymową oraz rozpoznawalnym słownictwem tylko dla danej społeczności. Przykładem takich dialektów są np. walencki czy majorkański, ale nie stanowią one odrębnych języków, z czym nie zgadzają się niektóre kręgi hiszpańskich nacjonalistów.

Aktualna sytuacja językowa

Katalonia może obecnie kojarzyć się głównie z poczuciem odrębności od reszty kraju oraz nieustannym dążeniem do uzyskania niepodległości, jednakże na przestrzeni stuleci status jej języka był naprawdę zmienny. Ilustracją tej niestabilności może być kulturowe odrodzenie Katalonii (Renaixença) przypadające na wiek XIX czy późniejsze działania reżimu frankistowskiego (1939-1975) niesprzyjające rozwojowi katalońskiej tożsamości. Dopiero po upadku dyktatury uznano język kataloński za urzędowy i wprowadzono go do systemu oświaty. Dzięki sporym nakładom finansowym katalońskiego rządu (Generalitat de Catalunya) czy takim instytucjom jak Instytut Ramona Llulla rozpoczęto jego intensywną popularyzację na całym świecie.

Jak w takim razie rozmawiają ze sobą mieszkańcy Katalonii? Jej mieszkańcy są najczęściej osobami dwujęzycznymi, co oznacza, że bardzo płynnie mogą zmienić język wypowiedzi w zależności od tematu czy swoich rozmówców. W 2019 roku amerykański think tank Pew opublikował wyniki ankiet, z których wynikało, że tylko 12% badanych rozmawia w swoich domach po katalońsku lub w jego dialektach. Dla porównania, język hiszpański wskazało aż 81% respondentów. Sytuacja ma się trochę lepiej w badaniach opublikowanych w InformeCAT 2020, ponieważ liczba mieszkańców Katalonii, dla których to właśnie język kataloński jest językiem ojczystym jest najwyższa od ostatnich 15 lat (34%).

W Barcelonie tylko po katalońsku?

Jedną z najpopularniejszych europejskich destynacji polskich turystów jest Barcelona, a jest tak ze względu na jej atrakcyjne położenie i klimat, szeroką ofertę kulturalną oraz kosmopolityczny charakter. Okazuje się, że to właśnie w stolicy Katalonii występuje jeden z najmniejszych odsetków osób mówiących po katalońsku. Nie oznacza to jednak tego, że język ten tam w ogóle nie istnieje. Nazwy ulic i dzielnic zapisywane są właśnie w języku katalońskim, więc należy przygotować się również na tę okoliczność. Różnice w pisowni względem języka hiszpańskiego nie są duże, a przykładem takiego zjawiska może być niesamowicie klimatyczna Dzielnica Gotycka (kat. Barri Gòtic, hiszp. Barrio Gótico). Trochę lepiej możemy poradzić sobie na lotniskach, ponieważ znaki informacyjne występują najczęściej w trzech wersjach językowych (razem z angielskim).

Parles català?

Czy warto uczyć się tego języka? Oczywiście, że tak, ponieważ w ten sposób nie tylko wyróżnimy się na tle osób wybierających zwykle bardziej popularne języki obce, ale również ułatwi nam to zrozumienie aktualnej sytuacji politycznej w Katalonii. Sam język nie jest wcale taki trudny, a jego wymowa nie powinna sprawić nam większych problemów. Co prawda, znalezienie odpowiednich materiałów do samodzielnej nauki może okazać się niemałym wyzwaniem, ale dzięki takim inicjatywom jak wirtualne kursy na stronie Parla możecie rozpocząć językową przygodę, która z pewnością odmieni Wasze życie. Tak jak zresztą powiedział Nelson Mandela, „jeśli rozmawiasz z kimś w jego ojczystym języku – trafia to wprost do jego serca”. Z tego powodu na końcu zostawiam Wam mały słowniczek z najważniejszymi zwrotami i może za niedługo na pytanie parles català? (Czy mówisz po katalońsku?), odpowiesz Sí, una mica. (Tak, trochę).

Magda Wegner

Magda Wegner jest lektorką języka hiszpańskiego i katalońskiego, metodykiem w szkole języka hiszpańskiego Instituto Iberia w Poznaniu. Wielbicielką katalońskiej kultury gastronomicznej i powieści kryminalnych Manuela Vázqueza Montalbána i Jaumego Fustera, które bada w ramach swojego projektu rozprawy doktorskiej.

Część zdjęć pochodzi z prywatnego archiwum Magdy, z jej niezwykłych podróży po krajach katalońskich. A my zapraszamy Was na nasze city breaki do Barcelony, gdzie będziecie mogli poćwiczyć język kataloński 🙂