Koncerty noworoczne w Wiedniu. Święto muzyki klasycznej

Wielkimi krokami zbliża się rok 2023, który tradycyjnie otworzą wirtuozi z Filharmonii Wiedeńskiej, tym razem pod batutą Austriaka – Franza Welsera-Mösta. Koncerty noworoczne w Wiedniu to część wieloletniej (choć wcale nie tak starej jak się nam wydawało) tradycji, idealnie wpisującej się w muzyczną historię miasta. Dziś mamy dla Was kilka ciekawostek o najsłynniejszym koncercie świata. Zapraszamy do lektury!

Gmach Wiener Musikverein

Gmach Wiedeńskiego Towarzystwa Muzycznego (Wiener Musikverein), czyli siedziba Filharmonii Wiedeńskiej, to jedna z najpiękniejszych scen koncertowych na świecie. Samo Towarzystwo założono już w 1812 roku, z myślą o występach charytatywnych, jednak przez długi czas orkiestra koncertowała w wynajętych salach. W 1863 roku cesarz Austrii Franciszek Józef I zgodził się na przyznanie jednej z działek w centrum miasta pod budowę nowej sali koncertowej, odpowiadającej potrzebom rozrastającej się orkiestry.  

W konkursie na gmach dla muzyków wygrał projekt duńskiego architekta Theophila Hansena, nawiązujący do greckiej sztuki antycznej. Kamień szczytowy wieńczący budowę, położył sam cesarz w dniu 5 stycznia 1870. Już dzień później, 6 stycznia, w Wielkiej Sali odbył się pierwszy koncert symfoniczny. 

Wiener Musikverein może poszczycić się dwoma historycznymi salami – Salą Wielką (ze względu na wystrój zwaną również Złotą), w której odbywają się koncerty noworoczne oraz Salą Kameralną, noszącą imię Brahmsa. W 2004 roku otwarto jeszcze cztery sale – Metalową, Szklaną, Drewnianą i Kamienną. Jak z pewnością się domyśliliście – ich nazwy nawiązują do materiałów wykorzystanych przy budowie. 

Niechlubna historia koncertów noworocznych

Choć dziś wolelibyśmy o tym zapomnieć, pomysłodawcą Koncertu Filharmoników Wiedeńskich był minister propagandy i oświecenia publicznego III Rzeszy, Joseph Goebbels. To z jego inicjatywy, w 1939 roku, odbył się pierwszy koncert sylwestrowy. Zespół orkiestry został już “oczyszczony z Żydów” i mógł dumnie reprezentować ideały Rzeszy, a pierwszy koncert połączono ze zbiórką charytatywną. 

Od 1941 roku koncerty zostały przeniesione na Nowy Rok, zaś zaledwie rok później niemal połowa członków orkiestry należała do NSDAP. Goebbelsowi marzyło się uczynienie z Wiednia “miasta kultury, optymizmu, muzyki i życzliwości”, w co idealnie wpisywała się lekka muzyka komponowana przez rodzinę Straussów. I choć Johann Strauss Ojciec był synem żydowskiego szynkarza, szybko “skorygowano” jego życiorys, by obywatele mogli cieszyć się muzyką. 

Tuż po wojnie orkiestra wiedeńska na krótki czas zawiesiła działalność, szybko jednak powrócono do tradycji noworocznych koncertów. Przeprowadzono też pobieżną denazyfikację (wydalono 2 członków orkiestry), a muzyka Straussów wróciła do Musikverein. Przez długi czas władze Filharmonii utrzymywały, że koncerty były pomysłem członków Towarzystwa i miały podkreślać austriacką tożsamość narodową, a także podtrzymywać morale mieszkańców w czasie wojny. Niespełna 10 lat temu oddano jednak honor niełatwej historii tego miejsca i dziś na stronie Filharmonii można odnaleźć pełną historię koncertów.  

Od 1945 roku koncerty odbywają się regularnie. Jedynym odstępstwem od tradycji był rok 2005, gdy po tragicznym w skutkach trzęsieniu ziemi i tsunami na Oceanie Indyjskim, zrezygnowano z tego radosnego wydarzenia. Z kolei w czasie pandemii, w 2021 roku koncert odbył się przy pustej sali. 

Wybitni dyrygenci

Członkowie Orkiestry Filharmoników Wiedeńskich należą do najwybitniejszych symfoników świata i nie inaczej jest z dyrygentami. Koncerty noworoczne prowadzone są przez wirtuozów batuty, a niektórzy dostąpili zaszczytu przewodzenia wydarzeniu nawet kilka razy. Do najlepszych dyrygentów należeli m.in. Amerykanin Lorin Maazel, urodzony w Bombaju Zubin Mehta czy pochodzący z Italii Riccardo Muti. 1 stycznia 2023 roku koncert w Złotej Sali poprowadzi były dyrektor Opery Wiedeńskiej, Franz Welser-Möst. Będzie to jego trzeci koncert noworoczny. 

Co roku program koncertów się zmienia – na ogół nie jest on podawany do publicznej wiadomości, ale też nie stanowi pilnie strzeżonej tajemnicy, więc często wiadomo, jakich utworów można się spodziewać. Przede wszystkim grane są dzieła rodziny Straussów, choć zdarzają się kompozycje spoza kanonu. Do tradycyjnie wykonywanych utworów należą walc „Nad pięknym modrym Dunajem” (od 1945 roku) oraz „Marsz Radetzky’ego” (od 1946 roku). Ten drugi grany jest najczęściej “na bis”. Wydarzenie jest transmitowane przez telewizje w ponad 90 krajach oraz w streamingu. 

Posłuchajcie dwóch „żelaznych punktów” programu!

Złota Sala w Musikverein

Złota Sala, w której odbywają się koncerty noworoczne, to jedna z najlepszych akustycznie sal koncertowych świata! Długa na 49 metrów, szeroka na 19 metrów i wysoka na 18 metrów prostokątna sala dysponuje 1744 miejscami siedzącymi i 300 stojącymi. Obite materiałem drewniane siedzenia mogą wydawać się nieco ciasne dla współczesnego słuchacza. Warto jednak pamiętać, że w XIX wieku ludzie byli drobniejsi niż dzisiaj, stąd stosunkowo mały rozmiar foteli. Do charakterystycznych zdobień Złotej Sali należą kariatydy podtrzymujące balkony. Ich pierwowzory znajdziecie na ateńskim akropolu. 

W dniu koncertu noworocznego Złota Sala jest dodatkowo udekorowana kwiatami, co w połączeniu z kolumnami i płaskorzeźbami daje niesamowity efekt. Najważniejsza jest jednak akustyka – każda nuta wybrzmiewa tu w pełni, a muzyka unosi się w przestrzeni w zupełnie wyjątkowy sposób!

Bilety na koncerty noworoczne w Wiedniu

Bilety na koncerty noworoczne w Wiedniu nie są bardzo kosztowne (przynajmniej nie wszystkie). Ich ceny zaczynają się od 35 € za najtańsze miejsca i szybują do ponad 1200 € za te najdroższe. Aby wziąć udział w koncercie nie wystarczą jednak pieniądze, trzeba mieć jeszcze sporo szczęścia. Możliwość zakupu biletów jest bowiem losowana. Pod koniec stycznia lub w lutym na stronie Musikverein otwierana jest lista zapisów. W formularzu, dostępnym w języku angielskim i niemieckim, należy podać wybrany koncert oraz rodzaj miejsc, o których marzymy. Gdy nasze nazwisko zostanie wylosowane, otrzymamy maila z potwierdzeniem możliwości zakupu. Jeśli nie wykupimy miejsc, przejdą one na kolejnych chętnych – nie można ich kupić i odstąpić komuś innemu. Trzeba jednak pamiętać, że na każde miejsce czekają dosłownie miliony chętnych z całego świata! 

Co ciekawe koncert noworoczny jest jednym z trzech o tym samym programie. Pozostałe dwa to koncert sylwestrowy (bilety są tu nieco tańsze niż na Nowy Rok) oraz koncert próbny, na który ceny biletów wahają się między 25 €, a ok. 500 €. Na każdy z koncertów należy wypełnić osobny formularz losowania.  

Koncertu Noworocznego można też posłuchać na Szlaku Sylwestrowym w Wiedniu. Szlak, który łączy Ratusz z Praterem gwarantuje mnóstwo atrakcji w sylwestrową noc. Nowy Rok w austriackiej stolicy wita się śniadaniem na Placu Ratuszowym, podczas którego na telebimie transmitowany jest koncert z Musikverein. 

Koncert Noworoczny 2023

1 stycznia 2023 roku koncert poświęcony będzie obchodom 150-lecia Wystawy Światowej w Wiedniu. Występ filharmoników uświetnią aż trzy występy baletowe, a obok chóru chłopięcego po raz pierwszy w historii wystąpi również chór dziewczęcy.  W przerwie koncerty zostanie wyświetlony film, nawiązujący do EXPO 1873, która odbyła się w czasie największego rozkwitu miasta. 

A gospodarzem wydarzenia w tym roku ma być brytyjski aktor, Hugh Bonneville, znany z roli Lorda Crawley’a w serialu Downtown Abbey.

Niestety nie możemy Wam zagwarantować udziału w koncercie noworocznym, ale zapraszamy Was na City Breaki w Wiedniu, podczas których będziecie mogli wybrać się na jeden z koncertów symfonicznych, z których słynie austriacka stolica!