Szopki Bożonarodzeniowe z Europy czyli magia tradycji i kultury
Coraz bliżej Święta… A co za tym idzie, ulice zaczynają mienić się świątecznymi iluminacjami, a zapach cynamonu i pomarańczy wypełnia powietrze. W wielu europejskich domach pojawiają się nieodłączne symbole Świąt – szopki bożonarodzeniowe. Te pełne magii, tradycji i ciepła rodzinnego scenki, które przedstawiają narodziny Jezusa w Betlejem, są nie tylko piękną ozdobą, ale także głęboko zakorzenionym elementem kultury w wielu częściach Europy. Każdy kraj w tym okresie kultywuje własne tradycje związane z tworzeniem szopki bożonarodzeniowej, a my postaramy się je Wam przedstawić!
Niektóre z tradycji mają kilkusetletnią historię, Wiele z nich ma też swój unikalny charakter – zaczynając od prostych, skromnych przedstawień po precyzyjne i artystyczne kompozycje. Dziś zabierzemy Was w podróż po Europie, podczas której odkryjemy różnorodność tradycji szopek w różnych krajach. Zapraszany do lektury!
Historia szopki bożonarodzeniowej
Jednak zacznijmy od historii! Historia szopki sięga XIII wieku, kiedy to św. Franciszek z Asyżu stworzył pierwszą żywą szopkę w 1223 roku. Pomysł świętego Franciszka narodził się w wyniku pragnienia pokazania tajemnicy narodzin Jezusa w sposób bardziej namacalny i zrozumiały dla wiernych. Zamiast klasycznego przedstawienia wizerunku Bożego Narodzenia na ikonach, Franciszek postanowił stworzyć scenę żywą, z postaciami ludzi, zwierząt i symbolami ówczesnej epoki. Ta tradycja szybko rozprzestrzeniła się po Włoszech, a potem na inne kraje europejskie, przekształcając się z formy żywej w formę rzeźbioną lub malowaną.
Tradycje z różnych stron kontynentu
Szopki bożonarodzeniowe to nie tylko dekoracje, ale prawdziwe dzieła sztuki, które od wieków łączą tradycję, wiarę i kulturę. Choć dziś są nieodłącznym elementem Świąt Bożego Narodzenia w wielu zakątkach świata, ich historia to opowieść pełna różnorodnych tradycji i niezwykłych form, które odzwierciedlają bogatą mozaikę kulturową Europy. Każda szopka ma swoją unikalną opowieść. Pełne detali sceny zachwycają nie tylko wierzących, ale i miłośników sztuki. Przekonajcie się sami, jak te malutkie arcydzieła potrafią wciągnąć w magię świąt i opowiedzieć o tradycji, która trwa przez pokolenia.
Włochy czyli sztuka szopki w Neapolu
Włochy to kraj, który w szczególny sposób pielęgnuje tradycję szopki bożonarodzeniowej. Szczególnie znana jest tradycja neapolitańska, która sięga XVI wieku. W Neapolu szopki bożonarodzeniowe są nie tylko przedstawieniem narodzin Jezusa, ale także pełnym życiem i barwnym obrazem społeczeństwa tamtych czasów.
Neapolitańskie szopki są niezwykle szczegółowe. Wykonane są z tkanin, drewna, gipsu, gliny i kamienia, a każda figura – od Świętej Rodziny, po pasterzy i królów – jest ręcznie rzeźbiona z dbałością o detale. W szopkach neapolitańskich pojawiają się także postacie z życia codziennego. Zobaczycie tu rzeźnika, piekarza czy sprzedawcę ryb. Co ciekawe, w szopkach bożonarodzeniowych można również znaleźć elementy kultury popularnej, np. postacie znane z teatru czy muzyki.
Szopka ta stała się symbolem regionu, a jej ręcznie robione figurki z terakoty są cenione na całym świecie. W czasie świąt na głównych placach Neapolu odbywają się jarmarki, gdzie można kupić takie figurki. Jedną z ciekawostek jest to, że we Włoszech tradycyjnie używa się różnych materiałów, aby wzmocnić efekt realizmu – na przykład grzybów i mchu, które tworzą naturalne tło dla przedstawionej scenki. W Neapolu znajduje się też słynna Via San Gregorio Armeno – ulica pełna warsztatów rzemieślniczych, gdzie można kupić te wyjątkowe szopki. Jeśli wybierzecie się na jeden z naszych city breaków w Neapolu, na pewno tam traficie!
Hiszpania – szopka w każdym domu i na każdej ulicy
W Hiszpanii szopki bożonarodzeniowe mają swoje specyficzne cechy, zależnie od regionu. Najbardziej rozpoznawalną tradycją jest tzw. belén – szopka bożonarodzeniowa, która w wielu domach staje się prawdziwą pasją. Ma ona głębokie korzenie w kulturze iberyjskiej. W Madrycie na szczególną uwagę zasługuje szopka w Pałacu Królewskim, gdzie w okresie świątecznym ustawiana jest jedna z najbardziej spektakularnych szopek w Hiszpanii. Hiszpańska tradycja tworzenia belenes jest bardzo bogata. Często obejmuje nie tylko scenę narodzin Jezusa, ale także sceny z codziennego życia, ukazujące wiejskie życie, rolników, pasterzy i rzemieślników. Sztuka tworzenia szopek jest w Hiszpanii uznawana za prawdziwą formę artystyczną i rękodzielniczą, a w wielu miastach odbywają się wystawy i konkursy na najlepsze szopki.
Ciekawostką jest także postać El Caganer – figurki, która jest charakterystyczna dla hiszpańskich szopek, zwłaszcza w Katalonii. Jest to postać mężczyzny w tradycyjnej postawie „załatwiającego swoje potrzeby fizjologiczne” – symbolizująca płodność, obfitość i naturalność życia. Dziś, obok Caganera, pojawiają się również figury postaci współczesnych, np. polityków czy celebrytów.
W wielu miastach, zwłaszcza w Madrycie, szopki są również wystawiane na ulicach, tworząc prawdziwe świąteczne krajobrazy, pełne kolorów i życia.
Polska – Tradycja bożonarodzeniowych szopek ludowych z Krakowa
W Polsce szopka bożonarodzeniowa ma długą tradycję, sięgającą XVIII wieku. Początkowo szopki były budowane w kościołach, ale z czasem zaczęły trafiać do domów, gdzie stały się nieodłącznym elementem dekoracji świątecznych. Polskie szopki mają charakterystyczną formę – to często budowle przypominające pałace lub zamki, bogato zdobione i wielokrotnie otoczone postaciami pasterzy, aniołów, królów i zwierząt.
Ciekawostką jest to, że w Polsce szopki bożonarodzeniowe zyskały uznanie jako forma sztuki ludowej i w 2018 roku w Krakowie powstało Muzeum Szopki Krakowskiej. Co roku roku w Krakowie organizowany jest konkurs na najpiękniejszą szopkę bożonarodzeniową, w którym biorą udział rzemieślnicy, artyści i pasjonaci tej tradycji. Tradycja ta została wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO.
Polskie szopki mają niepowtarzalny, regionalny charakter. W Krakowie dominuje styl krakowski, który wyróżnia się bogatymi dekoracjami i formą przypominającą wieżę, a na Podhalu pojawiają się szopki inspirowane regionalnym drewnianym budownictwem.
Czechy – Tradycja żywych szopek
W Czechach szopki bożonarodzeniowe są głęboko zakorzenione w tradycji. Czeska wersja szopki charakteryzuje się szczególną prostotą, ale także niezwykłym realizmem. Bardzo popularne są tzw. živé betlémy, czyli „żywe szopki”, które stawiane są na placach w różnych miastach i wsiach. W takich szopkach nie tylko figurki, ale i prawdziwi ludzie odgrywają role postaci biblijnych, a w tle pojawiają się prawdziwe zwierzęta.
Już w XIII wieku w kościołach i klasztorach pojawiały się proste szopki, jednak prawdziwy rozkwit szopki czeskiej przypadł na okres baroku, kiedy to zaczęły przeważać okazałe i bogate w detale szopki. Jednym z najbardziej znanych przykładów jest szopka w kościele św. Mikołaja na Starym Mieście w Pradze. Czeska szopka wyróżnia się tym, że oprócz postaci biblijnych, często ukazuje też tradycyjne czeskie postacie ludowe, takie jak pasterze w strojach ludowych.
Wielką popularnością cieszą się również szopki w Pradze, gdzie co roku organizowane są wystawy najlepszych prac rzemieślniczych. Czeska tradycja jest jednocześnie bardzo zróżnicowana – w zależności od regionu, szopki mogą być bardziej nowoczesne, ale również bardzo tradycyjne, wykonane z drewna i słomy.
Zobacz też:
Niemcy – elegancja i zróżnicowanie
Niemiecka tradycja tworzenia szopek bożonarodzeniowych jest bardzo silna, a szopki są popularne zarówno w domach, jak i w kościołach. Charakterystyczne dla Niemiec są tzw. Krippen, które mogą przyjmować formy niezwykle eleganckie i pełne detali, jakie stanowią szopki z ruchomymi elementami. Często w Niemczech pojawiają się szopki w formie drewnianych konstrukcji / stajenek, z figurami wykonanymi z drewna lub porcelany.
Bardzo popularne są również tzw. adwentowe kalendarze szopkowe – czyli kalendarze, w których każde z okienek kryje fragment sceny bożonarodzeniowej. Takie okienko codziennie odkrywa nowy fragment, tym samym budując szopkę na przestrzeni całego Adwentu.
Kalendarze szopkowe w Niemczech pełnią nie tylko rolę zabawy, ale mają również głębokie znaczenie religijne. Odliczanie dni do Bożego Narodzenia ma na celu przygotowanie duchowe na narodziny Jezusa. Z kolei dodawanie elementów do szopki jest sposobem na fizyczne tworzenie historii Bożego Narodzenia w domu. W tym kontekście kalendarze szopkowe pomagają dzieciom i rodzinom lepiej zrozumieć biblijną opowieść o narodzinach Jezusa, wprowadzając je w atmosferę świąt i refleksji nad ich religijnym wymiarem.
Rodzaje kalendarzy adwentowych
W niemieckiej tradycji pojawia się kilka rodzajów takich kalendarzy adwentowych. Są to m.in.
- Kalendarz z figurkami do szopki – najbardziej klasyczny typ kalendarza to ten, w formie obrazka przedstawiającego miejsce narodzin Jezusa. Każdego dnia dziecko otwiera okienko, w którym znajduje się figurka. Figurka ta jest następnie umieszczana w odpowiednim miejscu na planszy, tworząc w ten sposób całą scenę szopki.
- Kolejny rodzaj to kalendarz z trzema Królami. Niektóre wersje kalendarzy szopkowych, obejmują również postacie Trzech Króli. W kalendarzu pojawiają się one po 25 grudnia, zgodnie z tradycją mówiącą o tym, że królowie przybyli do Betlejem dopiero po narodzinach Jezusa. W takich kalendarzach, po zakończeniu odliczania do Wigilii, dzieci mogą dodać figury Królów do już istniejącej szopki.
- Nowoczesne warianty – współczesne kalendarze szopkowe, które można znaleźć w Niemczech, mają różne formy – od klasycznych papierowych wersji po kalendarze drewniane, a także kalendarze elektroniczne. Zawierają one elementy edukacyjne, a także pozwalają na tworzenie tradycyjnych stajenek i przedstawień bożonarodzeniowych w bardziej interaktywny sposób.
Szopki bożonarodzeniowe w naszych domach
Szopki bożonarodzeniowe w Europie to prawdziwe dzieła pełne historii, symboliki i różnorodności. Każdy kraj dodaje coś wyjątkowego do tej wspaniałej świątecznej tradycji. Z pewnością Święta Bożego Narodzenia nie byłyby tak magiczne, gdyby nie ta wyjątkowa i wciąż żywa sztuka tworzenia szopek, która wypełnia nasze domy, kościoły i ulice na całym świecie. Jaka jest najpiękniejsza szopka bożonarodzeniowa która widzieliście lub słyszeliście? A może sami stawiacie ją w domu?
