Dzień kobiet. Mniej i bardziej znane Europejki, które zapisały się w historii swojego kraju

Z okazji dzisiejszego Dnia Kobiet chcieliśmy przedstawić Wam kilka pań, które zapisały się w historii swoich krajów, a często również – w historii Europy. To kobiety, które nie bały się łamać stereotypów, dążyły śmiało do celu, zmieniając otaczający je świat i tworząc na nowo swój kraj. Prawniczki, pisarki, artystki, działaczki, królowe i dziewczyny z ludu. Niekiedy opowiadające się “po złej stronie mocy”, ale bez wątpienia posiadające wpływ na bieg wydarzeń. Oto mniej i bardziej znane Europejki z kilku naszych destynacji – niektóre z pewnością znacie, o innych być może usłyszycie dopiero po raz pierwszy!

Krótka historia Dnia Kobiet 

8 marca w Polsce obchodzimy Dzień Kobiet. Choć święto kojarzy się z czasami PRLu, to tradycja świętowania kobiecości pochodzić ma ze starożytnego Rzymu, gdzie na początku marca oddawano cześć bogini Junonie. Sięgając jednak do czasów nowożytnych musimy zajrzeć do Kopenhagi. To właśnie w duńskiej stolicy w 1910 roku odbyła się Międzynarodowa Socjalistyczna Konferencja Kobiet, w której wzięło udział 100 uczestniczek z 17 krajów. Panie opowiedziały się za utworzeniem specjalnego święta – “Dnia Kobiet”, jednak nie wyznaczono stałej daty obchodów. Z założenia dzień ten miał upamiętniać kobiety ze Stanów Zjednoczonych i Europy, które walczyły o poprawę warunków pracy dla kobiet. 

Kolejne lata przyniosły m.in. walkę o prawa wyborcze, demonstracje antywojenne oraz zmiany w szkolnictwie. W Polsce datę obchodów wyznaczono na 8 marca na pamiątkę kobiecych protestów, które w 1917 roku doprowadziły do wybuchu rewolucji lutowej. W 1977 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło rezolucję, na mocy której każde państwo obchodzi Dzień Praw Kobiet zgodnie ze swoją tradycją. Przejdźmy jednak do naszych bohaterek!

Isala Van Diest – pierwsza belgijska lekarka 

Prawdopodobnie najbardziej znaną kobietą kojarzącą się z Belgią jest, urodzona w Ixelles pod Brukselą, Audrey Hepburn. Ponieważ jednak znana aktorka i filantropka była formalnie Brytyjką, dziś skupimy się na kimś innym. 

Isala Van Diest urodziła się w 1842 roku w bardzo postępowej rodzinie. Jej ojciec, Pierre Joseph Van Diest – chirurg i położnik, głęboko wierzył w wartość edukacji, a jego córki otrzymały takie same wykształcenie jak synowie. Dodatkowo, ponieważ belgijskie szkoły średnie w owym czasie nie były dostępne dla dziewczynek, wysłał córki do szkoły w Szwajcarii. Gdy w 1873 roku Isala wróciła do Belgii, próbowała zapisać się na Uniwersytet w Louvain. Zasugerowano jej jednak położnictwo. Wróciła zatem do Berna, gdzie zdobyła dyplom lekarza. 

Isala Van Diest – po dyplom tylnymi drzwiami

Po powrocie do ojczyzny znów spotkała się z odrzuceniem – jej zagraniczny dyplom nie został uznany w Belgii, gdzie kobiety po prostu nie mogły wykonywać zawodu zarezerwowanego dla mężczyzn. 

W 1880 roku, gdy belgijskie uniwersytety zdecydowały się kształcić również panie, Isala po raz kolejny rozpoczęła studia medyczne. Ponoć musiała wchodzić na uczelnię tylnymi drzwiami, ponieważ “koledzy” obrzucali ją wyzwiskami i… kamieniami. Była jednak pierwszą kobietą, która ukończyła studia uniwersyteckie w Belgii. 

Po uzyskaniu dyplomu, w 1884 Isala Van Diest roku otworzyła własną praktykę w Brukseli. Do jej klientek należały przede wszystkim kobiety z wyższych sfer i dzieci, jednak leczyła również prostytutki z domu opieki. Wraz z Mary Popelin (pierwszą Belgijką, która ukończyła prawo) założyła Belgijską Ligę Praw Kobiet. Również razem z Mary Popelin została uhonorowana pamiątkową monetą w 2011 roku. Był to pierwszy raz w historii, kiedy na belgijskiej monecie pojawiły się kobiety spoza rodziny królewskiej. 

Coco Chanel – ikona haute couture

Gabrielle Bonheur Chanel, bo tak nazywała się słynna Coco, urodziła się w 1883 roku we francuskim miasteczku Saumur w Dolinie Loary. Została sierotą (matka zmarła, a ojciec porzucił Gabrielle i jej siostry), mając zaledwie 12 lat. W sierocińcu, do którego trafiła, nauczono ją szyć, a sztukę tą doskonaliła później pod okiem ciotki. 

W 1913 roku w Paryżu panna Chanel założyła swój pierwszy sklep z kapeluszami i damskimi ubiorami. Szybko zrobiła karierę, a na jej kolejne kolekcje wpływ miały związane z wojną braki towarowe. I tak w 1916 roku Coco zaprezentowała światu kolekcję z dżerseju, który dotychczas był materiałem przeznaczonym na… bieliznę. Śmiałe projekty o sportowym stylu, przyjemne tkaniny i wygoda sprawiły, że kobiety chętnie zrezygnowały z gorsetów na rzecz bardziej nowoczesnych propozycji. W 1919 roku przy ulicy Cambon w Paryżu otwarto pierwszy dom mody marki Chanel. 

Sukces finansowy przyszedł do Coco w 1922 roku wraz z ikonicznymi dziś perfumami Chanel no 5. Kompozycja 80 składników zapachowych, która wzięła swą nazwę od ślepej próby, zdobyła niesamowitą popularność. Lata 20 i 30 XX wieku to już prawdziwy rozkwit firmy. Wtedy to Coco Chanel przedstawiła światu “małą czarną” – uniwersalną sukienkę, która w zależności od dodatków mogła być strojem pasującym na każdą okazję. 

Coco Chanel – narkomanka, kolaborantka i antysemitka

W 1939 roku, w związku z wybuchem II Wojny Światowej, Coco Chanel zawiesiła swój świetnie prosperujący biznes. Znaczną część wojny spędziła w paryskim Ritzu, w towarzystwie niemieckich oficerów, w tym należącego do wrogiej armii kochanka. Całe miasto aż huczało od plotek o kolaboracji z Abwehrą. W 1944 roku, po wyzwoleniu Francji przez Aliantów, została nawet aresztowana, jednak wypuszczono ją dzięki protekcji Winstona Churchilla.

Coco Chanel nigdy nie kryła się ze swoimi antysemickimi poglądami. Nie jest też tajemnicą, że w trakcie starała się o wywłaszczenie swoich żydowskich wspólników. Była też uzależniona od narkotyków. 

Madame Chanel powróciła w 1954 roku, prezentując nową odmianę garsonki – charakterystyczny żakiet bez kołnierzyka i mini spódniczkę. Dziś ten zestaw należy do modowych klasyków. 

Coco Chanel zmarła w Paryżu, w 1971 roku i choć z pewnością była kontrowersyjną postacią, wpływ jej krawieckiego geniuszu odczuwamy do dzisiaj! 

Marie Jana Körbelová – córka dyplomaty

Choć jedną z bardziej znanych Czeszek w Polsce jest z pewnością Dobrawa – żona Mieszka I, czeska księżniczka, która przyczyniła się do przyjęcia Chrztu przez Polaków, to dziś przedstawiamy Wam kobietę, która miała niebagatelny wpływ na politykę jednego z największych światowych mocarstw.  

Marie Jana Körbelová urodziła się w Pradze w 1937 roku w rodzinie czechosłowackich Żydów. Jej ojciec był dyplomatą, co z pewnością miało wpływ na wybór kariery córki. Z uwagi na prześladowania Żydów podczas Wojny Światowej Korbelowie wyjechali najpierw do Belgradu, później do Grecji, aż w końcu trafili do Londynu, gdzie Josef Korbel został szefem departamentu informacji czechosłowackiego rządu emigracyjnego. Choć po wojnie Korbelowie próbowali wrócić do kraju, to problemem były demokratyczne powiązania Josefa. W 1948 roku Korbelowie wyjechali do USA, gdzie starali się o azyl polityczny. Josef został wykładowcą na Uniwersytecie w Denver, a mała Madlenka stała się Madeleine.

Madeleine Albright – “Madame Secretary”

W 1959 roku Madeleine wyszła za mąż za dziennikarza prasowego Jospeha Albrighta, stając się, wkrótce słynną na cały świat, Madeleine Albright. Zainteresowanie polityką Madeleine wyniosła z domu. Zbierając fundusze na kampanię prezydencką Edmunda Muskiego, trafiła do Partii Demokratycznej. Było to w 1972 roku i od tego momentu jej kariera nabrała tempa. Na przełomie lat 70 i 80 jako pracownica Białego Domu odpowiedzialna była za politykę zagraniczną Stanów Zjednoczonych. W kolejnych latach była członkiem gabinetu Billa Clintona i ambasadorem USA przy ONZ, by wreszcie w 1997 roku zostać 20. sekretarzem stanu Stanów Zjednoczonych. Odpowiedzialna była m.in. politykę na Bliskim Wschodzie i na Bałkanach oraz za rozszerzenie NATO. Choć niektóre z jej działań budziły kontrowersje, była szanowanym politykiem odznaczonym licznymi tytułami oraz orderami w USA, Czechach oraz w Polsce.

Izabela I – królowa Kastylii i Aragonii

Urodzona w 1451 roku Izabela – księżniczka kastylijska, stała się nietuzinkową królową. Jej małżeństwo z Ferdynandem (wówczas jeszcze następcą tronu Aragonii) zawarte w 1569 roku stało się dało początek unii, która pozwoliła na powstanie nowożytnego królestwa Hiszpanii. Trzeba też wiedzieć, że Izabela była nie tylko małżonką przy Ferdynandzie Aragońskim lecz pełnoprawną władczynią Kastylii, Leonu (od 1574 roku) i Aragonii (od 1579 roku). Związek choć zawarty z powodów politycznych, okazał się dość udany – małżonkowie mieli podobne temperamenty i ambicje.

To właśnie za czasów rządów Izabeli i Ferdynanda zakończono wielowiekową rekonkwistę – królewskie armie odbiły z rąk Muzułmanów m.in. Kadyks i Grenadę, podbiły też Wyspy Kanaryjskie. W uznaniu ich zasług Watykan nadał królewskiej parze tytuł Królów Katolickich. Izabela I Kastylijska przyczyniła się również do licznych reform gospodarczych, w tym do reformy monetarnej. Królowa założyła kilka uniwersytetów, była ogromną orędowniczką książek i edukacji dziewcząt. Ponoć była też doskonałym strategiem. 

Kolejną zasługą tej dwójki (a przede wszystkim Izabeli, bo Ferdynanda interesowały przede wszystkim podboje w basenie Morza Śródziemnego) było wsparcie wypraw organizowanych przez pewnego Genueńczyka. Choć Izabela początkowo nie miała zaufania do Kolumba, w końcu dała się przekonać do sfinansowania zamorskiej wyprawy. Podarowała Kolumbowi dwie karawele, które dotarły do wybrzeży dzisiejszych Karaibów. Kolejne cztery wyprawy odbyły się jeszcze za życia Izabeli. I jak wiemy, odkrycie Nowego Świata przyniosło Hiszpanii niezmierzone bogactwa. Trzeba jednak przyznać, że Izabela stanowczo sprzeciwiała się wykorzystywaniu mieszkańców podbitych terenów jako niewolników.  

Izabela I Kastylijska – fanatyczna katoliczka

Izabela była nie tylko światłą władczynią lecz również osobą głęboko wierzącą, zupełnie bezkompromisową w sprawach wiary. Liczne potyczki z Muzułmanami i obecność Żydów w królestwach skłoniły ją do założenia (a właściwie przywrócenia do życia) Inkwizycji. Rozpoczęły się prześladowania innowierców oraz tzw. “przechrztów”, których oskarżono o wyznawanie dawnej wiary. Z 200 tysięcy Żydów żyjących wówczas na terenie Hiszpanii, kraj opuściła ponad połowa, co miało olbrzymi (negatywny) wpływ na gospodarkę. Inkwizytorzy odpowiadali bezpośrednio przez władzą królewską, a najważniejszym z nich został spowiednik królowej – Tomás de Torquemada. W czasie działania hiszpańskiej Inkwizycji życie straciło kilka tysięcy osób.   

Mimo krwawej walki z wrogami Kościoła Izabela I Kastylijska jest w Hiszpanii postrzegana pozytywnie. To za jej rządów kraj przeżywał swój “Złoty Wiek”, a Hiszpania zjednoczyła się jako kraj.  

Agatha Barbara – pierwsza prezydent Malty 

Gdy otworzycie stronę Wikipedii poświęconą znanym kobietom pochodzącym z Malty, znajdziecie tam przede wszystkim prawniczki i polityczki. Jednak Malta ma długą historię kobiecych rządów. To właśnie na słonecznej śródziemnomorskiej wyspie znaleźć można megalityczne świątynie, z czasów gdy wyspą rządziły panie. Ich spadkobierczynią jest z pewnością Agatha Barbara, która większość swojego życia poświęciła polityce, obejmując m.in. stanowisko prezydenta Malty. 

Agatha urodziła się w miejscowości Żabbar, w 1923 roku. Choć pochodziła z biednej rodziny, rodzice zgodzili się na to, by poszła do szkoły. Po gimnazjum Agatha chciała kontynuować naukę, lecz uniemożliwił jej to wybuch II Wojny Światowej, w czasie której nadzorowała pracę jednej z kuchni zorganizowanych przez brytyjskie wojsko. 

Po Wojnie Agatha została nauczycielką i zainteresowała się polityką. Wstąpiła do Partii Pracy i walczyła o prawa wyborcze dla kobiet (których przyznaniu sprzeciwiał się Kościół Katolicki). W 1947 roku wystartowała w wyborach do Parlamentu, zostając jedyną kobietą pośród 40 parlamentarzystów. Zasiadała w maltańskim parlamencie jeszcze 10 razy, by w końcu zostać prezydentem Malty. 

Agatha Barbara – reformy i prezydentura

Jako minister edukacji Agatha Barbara wprowadziła wiele znaczących reform, m.in. wprowadziła obowiązkową naukę podstawową dla wszystkich dzieci oraz zajęcia z przedmiotów ścisłych zarówno dla dziewcząt, jak i dla chłopców. Utworzyła kolegium nauczycielskie oraz szkoły specjalne dla niepełnosprawnych i zniosła opłaty za szkołę średnią. Jako minister pracy, kultury i opieki społecznej wprowadziła m.in. ustawę o równości wynagrodzeń kobiet i mężczyzn, 40-godzinny tydzień pracy, świadczenia emerytalne oraz płatne urlopy macierzyńskie. Przyłożyła się również do zachowania dziedzictwa kulturowego Malty. 

W 1982 roku Agatha Barbara została trzecim prezydentem Malty (i pierwszą kobietą na tym stanowisku). Choć to w znacznej mierze rola reprezentacyjna, jej przypadło w udziale rozwiązanie kryzysu konstytucyjnego. To jej Malta zawdzięcza reformy, które umocniły niezależność kraju od obcych mocarstw. W 1987 roku, po zakończeniu kadencji, Agatha wycofała się z polityki i osiadła w rodzinnym mieście. Zmarła w 2002 roku, a dziś w Żabbarze możecie zobaczyć poświęcony jej pomnik.

Greta Thunberg – aktywistka klimatyczna 

Znane Europejki pochodzące ze Szwecji to m.in. Greta Garbo, Astrid Lindgren czy Ingrid Bergman. Wybór był dość szeroki, ale dziś postanowiliśmy zajrzeć w przyszłość 🙂 

Pochodząca ze Sztokholmu Greta Thunberg to reprezentantka najmłodszego pokolenia kobiet, których ambicją jest zmiana świata. Urodzona w 2003 roku Szwedka stała się twarzą młodzieżowych ruchów klimatycznych i orędowniczką działań w zakresie ekologii. Swoje stanowisko zaznaczyła w 2018 roku, rozpoczynając szkolny strajk klimatyczny, który z czasem przerodził się w młodzieżowe “Piątki dla przyszłości”. Ze swym przesłaniem dociera do najważniejszych osób na świecie. W 2019 roku przemawiała m.in. na szczycie ONZ (dokąd przypłynęła ze Szwecji zeroemisyjnym jachtem) oraz na strajku klimatycznym w Nowym Jorku. To właśnie tam wygłosiła płomienne, ikoniczne już przemówienie “How dare you?” (“Jak śmiesz?”)   

Greta Thunberg – wyróżnienia 

W 2019 Greta Thunberg została nominowana do Pokojowej Nagrody Nobla. Zaledwie kilka miesięcy później znalazła się na okładce Timesa jako “Człowiek Roku”, stając się jednocześnie najmłodszą osobą wyróżnioną prestiżowym tytułem. Amnesty International nadało jej wyróżnienie “Ambasadora Sumienia”. Greta walczy nie tylko o klimat, ale też mówi głośno o życiu osób ze spektrum autyzmu – u niej samej zdiagnozowano zespół Aspergera, ADHD i szereg innych zaburzeń. Choć dla niektórych jest zbyt radykalna, dla innych jest osobą, która ma szansę ocalić świat dla przyszłych pokoleń.   

Florence Nightingale – pielęgniarka z arystokratycznej rodziny

Znane Europejki z Wielkiej Brytanii? Jest ich naprawdę sporo, a my dziś wybieramy Florence Nightingale. Urodzona w 1820 roku Angielka stała się matką nowoczesnego pielęgniarstwa. Córka arystokratów przyszła na świat we Florencji podczas podróży poślubnej rodziców, stąd prawdopodobnie jej imię. W wieku 24 lat Florence oświadczyła, że chciałaby zostać pielęgniarką, wprawiając w konsternację całą rodzinę, bowiem w owych czasach pielęgniarki rekrutowały się z nizin społecznych, spośród służących i prostytutek. Florence jednak dopięła swego i w 1851 roku wyjechała do Niemiec by uczyć się zawodu. Zaledwie dwa lata później nasza bohaterka otrzymała stanowisko przełożonej w Zakładzie Opieki dla Chorych Dam w Londynie. Zamieniła szpital we wzorcową placówkę, opracowała podstawy nowoczesnej opieki nad chorymi i napisała wiele książek traktujących o pielęgniarstwie. Była też pionierką statystyki – wyniki swoich obserwacji przedstawiała w formie wykresów i grafik. 

W 1860 roku założyła pierwszą na świecie szkołę pielęgniarek – The Nightingale Training School przy Szpitalu św. Tomasza w Londynie. Dbała o reputację kształconych tam dziewcząt, tak by przyciągnąć do zawodu również panny z dobrych domów. 

Florence Nightingale – dama z lampą 

Podczas wojny krymskiej Florence wyjechała do Konstantynopola, gdzie jej zadaniem była organizacja szpitali polowych dla rannych żołnierzy. Szybko zrozumiała, że ranni potrzebują nie tylko leczenia, ale też opieki – wielu z nich cierpiało w powodu szoku pourazowego. Podniosła standardy dotyczące higieny i procedur stosowanych przy opiece nad rannymi. 

To właśnie z tego czasu pochodzi jej przydomek “dama z lampą” nadany jej przez żołnierzy. Florence Nightingale miała krążyć po szpitalu z niewielką lampką, niosąc rannym pomoc i pocieszenie. 

W 1907 roku Florence Nightingale otrzymała brytyjski Order Zasługi, jako pierwsza kobieta w historii. Była symbolem wiktoriańskiej kultury. W 1915 roku, 5 lat po śmierci Florence, na Placu Waterloo w Londynie postawiono jej pomnik. Możecie go zobaczyć do dzisiaj 🙂

Czy znane Wam były wszystkie wymienione Europejki zasłużone dla swoich krajów (i nie tylko!)? Więcej ciekawostek o zwykłych i niezwykłych ludziach poznacie na naszych city breakach, na które tradycyjnie zapraszamy!