Budapeszt z listy UNESCO. Z Placu Bohaterów nad brzeg Dunaju

Położona nad Dunajem węgierska stolica ma do zaoferowania jeden z najpiękniejszych krajobrazów miejskich w Europie, a może nawet i na świecie. Bogata historia, sięgająca już czasów starożytności, obejmująca między innymi burzliwą epokę Hunów, tureckie najazdy oraz panowanie Habsburgów, odcisnęła swe piętno na tych terenach. Miasto, stworzone przez połączenie prawobrzeżnych dzielnic Buda i Óbuda, z lewobrzeżnym Pesztem, zachowało niezwykły charakter obu części spiętych błękitną wstęgą Dunaju. I to właśnie ten typowo miejski, niezwykle elegancki pejzaż sprawił, że Budapeszt może pochwalić się kilkoma obiektami z listy UNESCO. Które obiekty się na niej znalazły? Zapraszamy do lektury!

Panorama nabrzeży Dunaju

Ikoniczny widok miasta przeciętego wodami Dunaju, z górującym nad miastem Zamkiem na jednym brzegu i neogotyckim Parlamentem na drugim, wpisał się już na stałe na listę węgierskich symboli narodowych. To właśnie taki Budapeszt, ten skupiony nad rzeką, doceniła kapituła UNESCO już w 1987 roku. Budapeszteńska panorama nabrzeży Dunaju obejmuje:

• Po stronie królewskiej dzielnicy Buda: Wzgórze Gellerta z majestatyczną cytadelą i basenami termalnymi oraz Zamek Królewski wraz z otaczającą go dzielnicą zamkową.
• Po stronie Pesztu – dawnej stolicy administracyjnej: słynny Parlament i zabytkowe kamienice wzdłuż nabrzeża. 

Całości dopełniają zabytkowe mosty z różnych epok – kamienny Most Łańcuchowy, zwieńczony figurami mitycznych ptaków Most Wolności, Most Elżbiety nazwany imieniem Cesarzowej Sisi oraz Most Małgorzaty, z którego roztacza się fenomenalny widok na Parlament. 

Aby docenić piękno nabrzeży Dunaju, najlepiej wybrać się na rejs stateczkiem. Polecamy szczególnie wieczorny rejs, podczas którego można podziwiać podświetlone zabytki. Świetnym pomysłem będzie też wjazd na Wzgórze Zamkowe lub Górę Gellerta i podziwianie miasta z góry.  

W 2002 roku lista UNESCO została rozszerzona o trzy kolejne zabytki, również podkreślające miejski krajobraz Budapesztu. To reprezentacyjna Aleja Andrássy’ego wiodąca aż do Placu Bohaterów oraz znajdująca się pod nimi – Milenijna Kolej Podziemna. 

Aleja Andrássy’ego – reprezentacyjny bulwar

Szeroka (w niektórych miejscach nawet na 45 metrów!) Andrássy út, łącząca Plac Bohaterów z Placem Elżbiety, to najbardziej reprezentacyjna ulica Budapesztu. Znajdują się tu imponujące neorenesansowe kamienice, eklektyczne budynki użytku publicznego oraz luksusowe butiki. Do tych najpiękniejszych należą budynki Węgierskiej Opery Narodowej, Akademii Muzycznej czy Dom Terroru. 

Pomysłodawcą reprezentacyjnej alei we francuskim stylu był hrabia o wdzięcznym nazwisku Gyula Andrássy de Csíkszentkirály et Krasznahorka. Był on nie tylko zasłużonym dla miasta arystokratą, ale też premierem Królestwa Węgierskiego. Dzięki jego wstawiennictwu prace budowlane w tej części miasta rozpoczęto już 1872 roku, czyli zaledwie dwa lata po początkowych ustaleniach. Nowa ulica miała odciążyć równoległą ulicę Kiraly i połączyć Park Miejski z centrum Budapesztu. Za budowę pałaców wzdłuż nowej alei odpowiedzialni byli najznamienitsi architekci ówczesnych Węgier. W 1884 roku, po ukończeniu najważniejszego etapu budowy, do pałaców wprowadziła się prawdziwa miejska śmietanka – arystokraci, bankierzy, właściciele rozległych majątków i przedstawiciele starych rodzin. 

Aleja Andrássy’ego powstawała etapami – do dziś można dostrzec cztery jej części. I tak idąc od Parku Miejskiego do ulicy Bajza zobaczymy reprezentacyjne pałace, w których swoje siedziby ma kilka ambasad. Kolejny odcinek, do Kodály körönd, to znów szeroka aleja i wille z pięknymi ogrodami, należące do prywatnych właścicieli. Dalej, aż do Oktogonu ciągną się m.in. budynki uniwersyteckie i okazałe kamienice mieszkalne. Nieco węższy odcinek od Oktogonu do Placu Elżbiety pełni przede wszystkim funkcje handlowe. Ceny za wynajem lokalu przy słynnej alei należą do jednych z najwyższych w Europie!

Podziemna Kolej Milenijna – kolejka z listy UNESCO

Milenijna Kolej Podziemna czyli budapeszteńskie metro to druga (po londyńskiej) najstarsza linia metra na świecie i pierwsza w kontynentalnej Europie. To też pierwsza w pełni zelektryfikowana linia podziemnego kolei. 

Wiemy już, że w 1870 roku powstał plan zagospodarowania przestrzennego tej części miasta, a reprezentacyjna i bardzo szeroka Aleja Andrássy’ego miała odciążyć ruch na sąsiadujących ulicach. Szybko jednak okazało się, że kursujące aleją omnibusy są mocno przepełnione, co więcej ciągnące je konie robiły potworny hałas. Wytworne towarzystwo zamieszkujące pałace przy Aleja Andrássy’ego nie mogło żyć w takich warunkach, potrzebne więc były nowe rozwiązania. Szybko wykluczono pomysł zbudowania trasy kolei naziemnej, za to idea wprowadzenia komunikacji pod ulicę zyskiwała coraz większe poparcie. I tak w roku 1894, firma Siemens & Halske wygrała przetarg na pierwszą na kontynencie linię metra. Warunkiem było ukończenie budowy przed obchodami węgierskiego millenium. I tak – w niesłychanym czasie 21 miesięcy podziemna kolej była gotowa! Linia M1 została otwarta dokładnie 3 maja 1896 roku, z okazji obchodów tysiąclecia państwa węgierskiego. Oficjalnej ceremonii przewodniczył sam Franciszek Józef. 

Był to niezwykle nowatorski projekt – linia była w pełni zautomatyzowana. Specjalny sterownik otwierał drzwi, powstał nawet automat do sprzedaży biletów. Wagoniki zaprojektowano zgodnie z wymogami ówczesnych czasów, w taki sposób, by w jednej części mogły przebywać panie, a w drugiej – panowie. Kolejka kursowała od 6 rano do 23 co 4 minuty, na trasie liczącej 3,7 km, z czego większość prowadziła pod ziemią. 

Nie wszystkie stacje przetrwały do dziś, jednak większość z nich funkcjonuje bez większych zmian do czasów obecnych. Co więcej, w 1995 roku większość stacji wyremontowano tak, by jak najbardziej przypominały te z końcówki XIX wieku. 

Hősök tere – największy plac w Budapeszcie

Plac Bohaterów, zwany też Placem Milenijnym lub Placem Tysiąclecia stanowi godne zwieńczenie Alei  Andrássy’ego. Podobnie jak Aleja Andrássy i Kolej Milenijna był częścią projektu rozbudowy miasta, związanej z obchodami tysiąclecia państwa węgierskiego i wraz z nimi stanowi część dziedzictwa UNESCO, którym może pochwalić się Budapeszt. Jeśli mamy w pamięci fakt, że ten fragment miasta był inspirowany bulwarami Paryża, a sam Budapeszt często nazywany jest “Paryżem Wschodu”, to z łatwością dostrzeżemy podobieństwo do Pól Elizejskich i Placu Gwiazdy. Jednak zamiast Łuku Triumfalnego czeka tu na nas imponujący Pomnik Tysiąclecia. 

Rozległy Plac Bohaterów to jedno z najważniejszych miejsc w Budapeszcie. Jest to też największy plac węgierskiej stolicy i jako taki często bywa miejscem wydarzeń kulturalnych, religijnych czy politycznych. To właśnie Hősök tere uważa się za miejsce, w którym upadł węgierski komunizm. W 1989 roku 250 tysięcy Węgrów przybyło na plac, by wziąć udział w symbolicznym pogrzebie Imre Nagy i anonimowych powstańców. Również tutaj odbył się koncert Scorpions w 25 rocznicę tego wydarzenia, a na placu wybrzmiało “Wind of Change”. Co roku odbywa się tutaj również National Gallop Budapest – wyścig konny organizowany wokół placu. Plac został całkowicie odnowiony w 2001 roku, dzięki czemu dziś możemy podziwiać go w całej okazałości.

Pomnik Tysiąclecia – w hołdzie bohaterom narodowym

Projekt pomnika został powierzony architektowi Albertowi Schickendanzowi oraz rzeźbiarzowi Györgyowi Zali bez rozpisania konkursu, co wzbudziło oburzenie wśród węgierskich artystów. Budowę rozpoczęto jednak w 1986 roku, jednak na ukończenie projektu trzeba było poczekać jeszcze 30 lat. 

Na Pomnik Tysiąclecia składa się 36-metrowa kolumna zwieńczona figurą archanioła Gabriela, który trzyma w dłoniach podwójny krzyż apostolski i Świętą Koronę. To nawiązanie do legendy, zgodnie z którą archanioł miał objawić się Stefanowi, nakazać przyjęcie korony i jednocześnie chrześcijaństwa. Warto też wiedzieć, że posąg Archanioła Gabriela zdobył wyróżnienie w 1900 roku na Wystawie Światowej w Paryżu. U stóp archanioła, na cokole kolumny znajdują się konne posągi dumnych wodzów z dynastii Arpadów. 

Drugą część Pomnika Tysiąclecia stanowi półkolista kolumnada podzielona na dwie części. Zdobią ją posągi czternastu węgierskich bohaterów narodowych z różnych epok, poczynając od pierwszego króla Węgier – św. Stefana, a na przywódcy rewolucji węgierskiej – Lajosie Kossuthcie kończąc. Co ciekawe, 5 miejsc w lewej kolumnadzie początkowo zajmowali władcy z dynastii Habsburgów (trzeba bowiem pamiętać, że w owym czasie Węgry były częścią Austro-Węgier). Rzeźby  zostały jednak uszkodzone podczas II Wojny Światowej, a wkrótce zastąpione przez posągi tych, którzy walczyli o niepodległość węgierską. Po II Wojnie Światowej na Placu pojawił się również pomnik Stalina (przechrzczono również Aleję Andrássy’ego). W 1956 roku został zniszczony i zastąpiony Leninem, którego z kolei odesłano do specjalnego parku socrealistycznych rzeźb tuż po upadku komunizmu.  

Na szczycie kolumnady znajdują się dwa rydwany symbolizujące wojnę i pokój oraz postaci symbolizujące pracę, dobrobyt, wiedzę oraz chwałę.

Co jeszcze warto wiedzieć o Placu Bohaterów?

Niewiele osób wie, że w 1877 roku w miejscu dzisiejszego placu niejaki Vilmos Zsigmondy znalazł źródło wody termalnej na głębokości 970 metrów. Wykopano tu studnię artezyjską, którą… nadal możecie znaleźć na Placu, ale o tym za chwilę. Źródło termalne zasila dziś kompleks termalny Szechenyi, znajdujący się w przylegającym do Placu Bohaterów Parku Miejskim.

W centralnej części placu, u stóp kolumny, znajduje się miejsce zwane (niesłusznie) Grobem Nieznanego Żołnierza. To Kamień Pamięci Bohaterów poświęcony tym, którzy zginęli w obronie kraju w 1926 roku. Nie ma tu jednak żadnego grobowca, choć oczywiście to ważne miejsce dla narodowej tożsamości. Tuż za kamieniem znajdziecie niepozorną płytę z brązu. To właśnie pod nią tętni źródło, z którego wypływa 800 litrów gorącej wody na minutę! Płyta zastąpiła wcześniejszą fontannę zwaną Gloriettą. 

Po obydwu stronach Placu Milenijnego znajdują się dwa klasycystyczne budynki. To Muzeum Sztuk Pięknych oraz Pałac Sztuki. Obydwa budynki zostały wzniesione według projektu Alberta Schickedanza oraz Fülöpa Herczoga i choć nie są bliźniacze, zachowują wspólny styl i pięknie zamykają perspektywę placu.  

Zapraszamy na city breaki w Budapeszcie!

Na koniec tradycyjnie zapraszamy na nasze city breaki w Budapeszcie. Będzie okazja, by przenieść się na chwilę w czasie podczas przejażdżki Milenijną Koleją Podziemną. Zobaczymy też imponujące pałace przy Alei Andrassy i damy się oszołomić wielkością kolumnady na Placu Bohaterów. Wybierzemy się też na rejs stateczkiem po Dunaju – czy może być lepsza perspektywa, by podziwiać Budapeszt – nie tylko ten z listy UNESCO?