Pomnik Dantego we Florencji. Surowe oblicze poety

Charakterystyczna fasada florenckiego kościoła Santa Croce stanowi wyjątkowe tło dla pomnika przedstawiającego najważniejszego z włoskich poetów. Dante Alighieri to nie tylko narodowy wieszcz, o którego spuściznę przez lata walczyły dwa znamienite królestwa, ale też ojciec języka włoskiego. Dante z pomnika spogląda na turystów surowym wzrokiem, a towarzyszą mu lwy i orzeł, Co słynny poeta miał wspólnego ze świątynią zwaną “florenckim Panteonem”? Zapraszamy do lektury!

Dante Alighieri – poeta i… urzędnik

Dantego Alighieri nie trzeba chyba nikomu przedstawiać! To najsłynniejszy z włoskich poetów, a jego “Boska Komedia” uchodzi za najwybitniejszy przykład średniowiecznej literatury z terenów dzisiejszej Italii. Dante urodził się w 1265 roku właśnie we Florencji, w rodzinie drobnej szlachty. Studiował literaturę, teologię, retorykę, gramatykę i filozofię, przyjaźnił się też z wieloma innymi artystami, m.in. z Giottem. Gdy miał 20 lat, zaaranżowano małżeństwo z Gemmą di Manetto Donati, jednak to nie żona była miłością jego życia. Serce Dantego należało bowiem do Beatrycze Portinari – córki bankiera, którą spotkał zaledwie kilka razy w życiu. Dziewczyna zmarła w wieku niespełna 25 lat i to właśnie ona miała stać się jego muzą, a przede wszystkim – inspiracją dla rajskiej przewodniczki z “Boskiej Komedii”. Co ciekawe (i nieco okrutne) żona Dantego nie doczekała się ani jednej wzmianki w jego twórczości.

Wygnanie z Florencji i dwa groby Dantego

Dante odgrywał sporą rolę w życiu ówczesnej Florencji, należał do stronnictwa gwelfów, a w 1300 roku został priorem. Brał też udział w poselstwie do Watykanu i na krótki czas został zakładnikiem papieża. Niesnaski między frakcją Białych i Czarnych (dwoma odłamami ligi gwelfów) doprowadziły do oskarżenia Dantego o nadużycia finansowe. Został skazany na grzywnę i 2-letnie wygnanie z Florencji. Grzywny jednak nie zapłacił, przez co wygnanie stało się dożywotnie, a powrót do Florencji groził mu… spaleniem na stosie! Dante zostawił więc rodzinę (złośliwi twierdzą, że bez większego żalu) i przez jakiś czas podróżował po włoskich dworach, przy okazji doskonaląc warsztat pisarski. Gdy zaczął zyskiwać uznanie jako poeta, zaproponowano mu amnestię, której jednak nie przyjął. Zmarł w 1321 roku w Rawennie i tam też został pochowany. 

Gdy “Boska Komedia” zyskała sławę, florenccy urzędnicy oficjalnie uniewinnili Dantego i zaczęli się  starać o przewiezienie jego prochów do miasta. Nie udało się i dziś Alighieri ma dwa groby – ten “właściwy” w Rawennie i ten symboliczny – w Kościele Santa Croce we Florencji. Cała sytuacja stała się inspiracją dla fragmentu wiersza Cypriana Kamila Norwida.

Co warto wiedzieć o „Boskiej Komedii”?

Bez wątpienia “Boska Komedia” to jedno z najbardziej rozpoznawalnych dzieł literackich świata! Opowiada o wędrówce bohatera (w tej roli Dante) przez zaświaty. W każdej ich części bohater spotyka innego przewodnika. Po Piekle oprowadza go Wergiliusz, po Czyśćcu – Matylda, zaś po raju – ukochana Beatrycze. A co warto jeszcze warto wiedzieć o słynnym poemacie? 

• “Boska Komedia” to tryptyk, czyli dzieło złożone z trzech ksiąg, z których każda liczy sobie 33 pieśni. Trójka jest nawiązaniem do Trójcy Świętej, zaś liczba pieśni (razem z pieśnią wstępną jest ich 100) symbolizuje doskonałość. 
• Książka została napisana w dialekcie toskańskim, ponieważ Dante uważał, że literatura powinna być pisana w językach narodowych, nie zaś po łacinie. 
• Sam Dante nadał poematowi tytuł “Komedia”. Słowo “Boska” dodał Giovanni Boccaccio – autor “Dekameronu”. 
• Choć została ukończona na sto lat przed rozpoczęciem renesansu, pod wieloma względami “Boska Komedia” wyprzedza swoja epokę. Mimo, że jest wprost idealnym przykładem literatury średniowiecznej, to znajdziemy w niej również wiele cech charakterystycznych dla dzieł renesansowych. Poza tym Dante Alighieri podpisał swoje dzieło – to również charakterystyczne dla artystów renesansowych. 

Dantejskie sceny

Na pewno wiecie, że to do opisów z księgi Piekła nawiązuje związek frazeologiczny “dantejskie sceny”, oznaczający sceny wyjątkowo makabryczne. Ale “Boska Komedia” to też prawdziwa kopalnia cytatów! Z poematu pochodzi m.in. słynne “Porzućcie wszelką nadzieję, wy, którzy (tu) wchodzicie”, czy “Miłość, która porusza Słońce i inne gwiazdy” oraz (chyba szczególnie dziś aktualny) :

“Najbardziej gorące miejsce w piekle jest zarezerwowane dla tych, którzy w okresie kryzysu moralnego, zachowują swą neutralność.”

Boska inspiracja

Sama “Boska Komedia” miała olbrzymi wpływ na europejską kulturę. Stała się też inspiracją dla wielu artystów – malarzy, muzyków, poetów i filmowców. Wśród muzyków, których natchnął poemat Dantego znajdziemy m.in. Franciszka Liszta (“Symfonia Dantejska”), Feliksa Nowowiejskiego (“Beatrycze”), czy… brazylijski zespół metalowy Sepultura (album “Dante XXI”). Do słynnej księgi nawiązuje tytuł dramatu “Nie-boska komedia” Krasińskiego, czy gry komputerowej “Dante’s Inferno”.

Na podstawie opisów w „Boskiej Komedii” Sandro Botticelli stworzył niezwykle misterną „Mapę Piekieł”. (Przy okazji polecamy Wam świetny wpis o motywie sądu ostatecznego w malarstwie na portalu Niezła Sztuka). To właśnie tym obrazem oraz motywem piekielnych kręgów posłużył się również Dan Brown w kolejnej z powieści o profesorze Langdonie – “Inferno”. I choć naszym zdaniem ekranizacja książki nie należy do najlepszych, to Florencja i piekielne motywy prezentują się w niej całkiem nieźle!

Pomnik Dantego we Florencji

W 1865 roku, w sześćsetną rocznicę urodzin poety, na Placu Santa Croce we Florencji stanął pomnik Dantego wykonany z białego marmuru z Carrary. Początkowo monument zajmował centralną pozycję na Placu, jednak podczas powodzi w listopadzie 1966 roku został przeniesiony w pobliże fasady Kościoła. 

Co ciekawe, Enrico Pazzi zaprojektował pomnik w 1850 roku nie dla Florencji, a dla Rawenny. Projekt został jednak odrzucony. Kilka lat później pracownię Pazziego odwiedził Wielki Książę Toskanii w towarzystwie Hrabiego Syrakuz. Panowie chcieli obejrzeć pomnik, a z ich wizytą związana jest anegdota. Książę zapytawszy o zwierzęta otaczające poetę, otrzymał odpowiedź, że są to lwy Medicich. Z kolei na sugestię, że w takim wypadku towarzyszący Dantemu orzeł powinien mieć dwie głowy, jak przystało na symbol dynastii Habsburgów, Pazzi odparł, że to orzeł rzymski, który powstał z popiołów upadłego Cesarstwa Rzymskiego. Obrażony Książę opuścił pracownię, a rzeźba niepokornego Pazziego musiała poczekać niemal dekadę na to, by stanąć na Placu Santa Croce!

Kościół Santa Croce – “Florencki Panteon”

Podobnie jak pomnik Dantego, również cenotaf, czyli symboliczny nagrobek poety, pochodzi z XIX wieku. Znajduje się on w Kościele św. Krzyża (Santa Croce) we Florencji – w jednym z najważniejszych kościołów franciszkańskich we Włoszech. Sama bazylika jest imponująca, a wrażenie robi nie tylko charakterystyczna fasada, ale też bogato zdobione wnętrze. Tym jednak co wyróżnia Kościół Santa Croce, są nagrobki wybitnych osobistości. To tu pochowano m.in. Michała Anioła, Galileusza (który we Florencji ukrył się po wygnaniu z Pizy za herezję heliocentryczną) czy słynnego Niccolò Machiavellego. Włosi chętnie nazywają florencki kościół narodowym Toskańskim Panteonem.

A jeśli chcecie na własne oczy zobaczyć pomnik Dantego i słynny „Panteon” we Florencji, to zapraszamy na nasze city breaki w Toskanii! Nasi piloci i przewodnicy opowiedzą Wam mnóstwo fascynujących historii, nie tylko o Dante Alighierim!